دلالت وضعیدلالت وضعی به معنی دلالت ناشی از وضع ملازمه بین دو شیء توسط واضع است که به آن دلالت جعلی نیز گفته می شود. ۱ - تعریف دلالت وضعیدلالت وضعی، مقابل دلالت ذاتی بوده و در جایی است که ملازمه بین دو شی ء، از وضع واضع نشأت گرفته باشد؛ به این ترتیب که واضع، وجود یکی از دو شی ء را دلیل بر وجود دیگری قرار دهد، مانند: وضع الفاظ برای دلالت بر معانی، اشاره‌های انسان لال، رموز حساب و هندسه و سایر علوم؛ پس وقتی انسان، ملازمه بین این دو چیز را بداند و به وضع و وجود دالّ علم داشته باشد، ذهن او از یکی ( دال ) به دیگری ( مدلول ) منتقل می شود. ۲ - نوع دلالت در دلالت وضعیدر این که دلالت وضعی از نوع دلالت تصوری است یا تصدیقی، میان اصولیون اختلاف وجود دارد؛ دیدگاه مشهور آن است که از اقسام دلالت تصوری است، هر چند گروهی، آن را از اقسام دلالت تصدیقی می دانند. [۳]
شرح المنظومة - منطق، سبزواری، هادی بن مهدی، ص ۱۰۳.
[۴]
رهبرخرد، شهابی، محمود، ص ۱۷.
[۵]
الکبری فی المنطق، جرجانی، علی بن محمد، ص ۱۷۲
[۶]
منطق صوری، خوانساری، محمد، جزء۱، ص ۵۸.
[۸]
درة التاج، منطق، قطب الدین شیرازی، محمود بن مسعود، جزء۲، ص ۱۴.
[۹]
فرصت اشکال المیزان، شیرازی، محمد نصیربن جعفر، ص ۸.
[۱۰]
منطق مقارن، گرامی، محمد علی، ص ۴۵.
[۱۱]
تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، قطب الدین رازی، محمد بن محمد، ص ۲۹.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۶۶، برگرفته از مقاله «دلالت وضعی». |